İstanbul Ticaret Odasının Kaynak yayınlarına bastırdığı kitaptan küçük bir pasaj sunacağım. Burada görüleceği gibi soykırım iddiası emperyalist güçlerin oyunundan başka bir şey değildir. Aslında sonuçları itibari ile bakıldığında aynı oyun bu günde oynanmakta, bazı azınlık gurupları ülkelerine karşı kışkırtılmakta, oluşan kargaşa ve çıkan savaşlarda savaşın tarafları zarar görmektedir. Tek taraflı olarak emperyalist güçlerin vekaleti ile savaşanlar başlarına gelecekleri iyi hesap etmeli ve emperyalist güçlerin bölgeyi terk ettiğinde yaşayacakları olumsuz durumlara hazırlıklı olmalıdırlar. Hiçbir devlet kendisine isyan eden silahlanan, vekalet savaşına soyunan guruplara müsade etmez.
1923 yılı Nisan ayında Taşnaksutyun Partisi’nin Bükreş’te yapılan Yurtdışı Konferansı’na sunulmuş rapordur. Raporu okuyan, Ovanes Kaçaznuni, denebilir ki, Taşnak hareketinin en önemli lideridir. “Ermeni soykırımı” diye nitelenen 1915-1923 döneminde Taşnak hareketinde önemli görevlerde bulunmuştur. Yayınladığı rapor, işte o dönemin özetidir.
Ovanes Kaçaznuni
(Ermenistan’ın İlk Başbakanı) . . .
TAŞNAK PARTISI’NIN YAPACAGI BIR ŞEY YOK
(1923 Parti Konferansı’na Rapor)
Taşnak Hükümeti’nin ilk başbakanı, özellikle şu saptamalarda bulunuyor:
– Dünya Savaşı öncesinde gönüllü silahlı birliklerin oluşturulması hataydı.
– Kayıtsız şartsız Rusya’ya bağlanmışlardı.
– Türklerden yana olan güç dengesini hesaba katmarnışlardı.
– Tehcir kararı amacına uygundu.
– Türkiye, savunma içgüdüsüyle hareket etmişti.
– 1918 sonlanndaki İngiliz işgali, Taşnaklann umutlarını yeniden kabartmıştı.
– Ermenistan’da Taşnak diktatörlüğü kurmuşlardı.
– Denizden denize Ermenistan projesi gibi emperyalist bir talebe kapılmışlar, bu yönde kışkırtılmışlardı.
– Müslüman nüfusu katletmişlerdi.
– Ermeni terör eylemleri Batı kamuoyunu kazanmaya yönelikti.
– Taşnak yönetimi dışında suçlu aranmamalıydı.
– Taşnak Partisi’nin artık yapacağı bir şey yoktu; intihar etmeliydi.

Evet, bütün bu saptamalar, Ermenistan’ın ilk başbakam, Taşnaksutyun Partisi’nin kurucusu Kaçaznuni’ye ait. Ovenas Kaçaznuni, 1914’ten 1923’e uzanan süreçte, Türk-Ermeni ilişkilerininin özünü, savaş hali olarak ele almaktadır. Bu savaş, Ovenas Kaçaznuni’nin belirlemesine göre, aslında Türkiye ile büyük emperyalist devletler arasındaki bir savaştı. Ovenas Kaçaznuni, raporunda Türkiye’yi sorumlu tutan bir değerlendirmede bulunmuyor. Çünk:ü Taşnakları ve onun peşine takılan Ermenileri savaşın bir tarafı, Türkiye’yi ise savaşın diğer tarafı olarak değerlendiriyor. Türkiye’nin zaferi karşısında Taşnaksutyun’a artık kendi hayatına son vermek dışında yapacak bir şey kalmamıştır. Diyor.